Zelfportret met spiegel, de titel van een topstuk uit de collectie van Mu.ZEE, spreekt zeker tot de verbeelding. Maar, op minstens tien van de meer dan veertig zelfportretten van Spilliaert zijn spiegels afgebeeld. En een gelijkaardig probleem stelt zich bij de misschien wel honderden werken waarop hij bomen afbeeldt. Het doet de vraag rijzen waar de titels van zijn werken vandaan komen.
Spilliaert gaf zijn werken soms zelf een titel. Op veel van de vroegste werken, uit de periode 1900 tot 1904, schreef hij die in drukletters op het werk, in het beeldvlak, zoals Solitude (Eenzaamheid) of La Noyade (De verdrinking). Hetzelfde geldt voor prenten uit reeksen als Serres Chaudes of Plaisirs d’Hiver, waarbij titels zichtbaar zijn in het beeldvlak of een begeleidende lijst.
Soms kunnen we titels die Spilliaert bedacht afleiden uit zijn brieven, waarin hij of zijn correspondenten over tentoongestelde, verkochte of andere werken schrijven. Zo vermeldt Spilliaert in 1913 de mogelijke aankoop door de staat van Vieille maison de pêcheurs (Oude visserswoning).1 Ook tentoonstellingscatalogi van voor 1946 bieden aanknopingspunten, we mogen er immers van uitgaan dat de kunstenaar de titels mee bepaalde of goedkeurde. De catalogus Galerie du Centaure. Exposition de Léon Spilliaert (oktober 1922) waarin 56 titels opgelijst zijn, is een mooi voorbeeld. Hier vinden we Mon portrait als titel voor een zelfportret en Le peintre Permeke, vermoedelijk het portret dat hij in 1921 maakte. Daarnaast zijn er titels als Le parc, L’Arbre en Marine, terwijl de kunstenaar vele tientallen zichten op parken, bomen en de zee vervaardigde.
Veel titels zijn in de loop der tijd door museummedewerkers, onderzoekers en kunsthandelaren aan werken toegekend. Deze zijn meestal beschrijvend, maar soms is er sprake van interpretatie. Zo kan bijvoorbeeld de datum aanwijzingen geven over de locatie, zoals in welke stad of welk park, een afgebeelde boom zich bevindt.
Het is nog even wachten op de beredeneerde uitgave van Spilliaerts correspondentie en vooral op de exhaustieve en systematische catalogue raisonné van zijn oeuvre, beide door dr. Anne Adriaens-Pannier, om coherent titels toe te wijzen aan Spilliaerts werken.
In de tussentijd hanteren we op deze website de titels zoals die tot nu toe in de literatuur vermeld zijn. De titels worden weergegeven in de taal van de websitepagina. Hier is dat dus het Nederlands. Enkel wanneer Spilliaert zelf een titel op het werk schreef, geven we de originele titel ook mee - meestal in het Frans. Op meerdere werken schreef Spilliaert, vaak in de context van een tentoonstelling, een titel op de ommezijde. Zo staat op de ommezijde van het werk Strand bij maan (1908) ‘l’ancien Kursaal d’Ostende’, voorafgegaan door ‘n° 19’, waarschijnlijk een verwijzing naar een tentoonstellingscatalogus.2
